عملکرد ریوی و علائم تنفسی در کارگران پتروشیمی

بررسی عملکرد ریوی و علائم تنفسی در مواجهه با بوتادین 3-1 در بین کارگران شاغل در صنایع پتروشیمی ایران

این مطالعه با هدف بررسی عملکرد ریوی کارگران شاغل در صنعت پتروشیمی ایران در مواجهه با بوتادین 3-1 انجام شده است. 50 کارگر مرد با مواجهه تنفسی بوتادین 3-1 و 50 کارگر بدون هیچ گونه مواجهه بعنوان گروه کنترل، در این مطالعه شرکت کردند. مواجهه با بوتادین 3-1 از طریق روش NIOSH 1024 اندازه گیری شد. سابقه علائم تنفسی هم با کمک پرسشنامه علائم تنفسی انجمن قفسه سینه امریکا جمع آوری شد. همچنین عملکرد ریوی هم با استفاده از اسپیرومتری ارزیابی شد. نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که شرکت کنندگانی که مواجهه شغلی با این ماده شیمیایی داشتند، به طور قابل توجهی نسبت به گروه کنترل، ابتلا به علائم تنفسی بالاتری داشتند. آزمون های آماری تفاوت چشمگیری بین تست های ریوی مواجهه و عدم مواجهۀ پرسنل نشان دادند. در نتیجه، این مطالعه بیان می کند که مواجهه تنفسی با بوتادین 3-1 اثرات منفی بر عملکرد ریوی را به همراه خواهد داشت.

آلاینده ها در محیط های صنعتی اثرات نامطلوبی بر سلامت انسان، به ویژه بر سیستم تنفسی دارند. کیفیت هوای محیط کار در سال های اخیر به یک نگرانی حیاتی تبدیل شده است. بدیهی است که مواد شیمیایی مورد استفاده در صنعت، کیفیت هوای محیط های کاری را به طور مستقیم تحت تأثیر قرار می دهند. از بین این مواد شیمیایی، ترکیبات آلی فرّار (VOCs) یکی از عوامل اصلی در آلودگی هوا محسوب می شوند. به دلیل تبخیر سریع و سرعت انتشار در محیط، بسیاری از افراد در محیط های مختلف در معرض VOC ها قرار می گیرند. این ترکیبات همچنین اکسیداسیون اتمسفر را بالا برده و اثرات منفی زیادی بر کیفیت هوای تنفسی دارند. در مطالعات اخیر، علائم تنفسی در بین ساکنان شهرهایی که در معرض آلاینده های پتروشیمی قرار دارند، گزارش شده است. اثرات این ترکیبات آلی بر روی افراد متفاوت است و در برخی موارد باعث ابتلا به انواع سرطان های شغلی می شود. پالایشگاه ها و پتروشیمی ها بزرگترین تولیدکننده های ترکیبات آلی فرّار در میان تمام صنایع مرتبط با مواد شیمیایی هستند. مواد آزاد شده از پالایشگاه ها و پتروشیمی ها عمدتآ مخلوطی از آلاینده های سمّی مانند ترکیبات آلی فرّار (VOCs) (مانند بوتادین 3-1، بنزن و غیره)، فلزات سنگین، هیدروکربن های آروماتیک چند حلقه ای و بی فنیل های پلی کلره است. در مطالعه ای که در تایلند انجام شد، اثرات VOC ها بر روی سیستم تنفسی ساکنان نزدیک به یک مجتمع پتروشیمی مورد بررسی قرار گرفت. نتایج به دست آمده از این مطالعه به افزایش ریسک خس خس سینه و علائم تنفسی فوقانی در بین این افراد اشاره داشت. همانطور که گفته شد یکی از VOC های خطرناک که در محیط های صنعتی من جمله پتروشیمی ها استفاده می شود، بوتادین 3-1 است. بوتادین 3-1 گازی بی رنگ با بوی ملایم بنزین است و توسط آژانس بین المللی تخقیقات سرطانی (IARC) و آژانس حفاظت از محیط زیست ایالات متحده (USEPA) بعنوان مادۀ سرطان زای انسانی طبقه بندی شده است. اصلاحات قانون هوای پاک این ماده شیمیایی را به فهرست آلاینده های خطرناک هوا اضافه کرد. این ماده در میان 50 ماده شیمیایی برتر تولید شده در ایالات متحده در رتبه 36 قرار دارد و یکی از 33 مورد برتر در انتشار آلاینده های سمّی است.

برخی از اثرات غیر سرطان زایی و بهداشتی این ترکیب شامل تحریک سیستم عصبی، چشم ها، بینی و مجاری تنفسی، خستگی و افت فشار خون است. در حیطه صنعتی، از بوتادین 3-1 بعنوان یک ماده شیمیایی واسطه برای تولید مواد شیمیایی مختلف استفاده می شود. حدود 60 درصد از بوتادین 3-1 تولید شده در صنایع پتروشیمی بعنوان مونومر برای ساخت انواع پلیمر و کوپلیمرها مانند گرانول های ABS (اکریلونیتریل-بوتادین-استایرن) استفاده می شود. در اتحادیه اروپا، مطالعات اپیدمیولوژیک انجام شده در دهه 1980 نشان داد که 31.553 کارگر در معرض میزان بالایی از بوتادین 3-1 قرار داشتند. همان طور که گفته شد، یکی از مهم ترین اثرات بهداشتی مواجهه با این ماده شیمیایی، بروز اختلال در عملکرد سیستم تنفسی است. اثرات احتمالی این مواجهه بر دستگاه تنفسی در چندین مطالعه بررسی شده است. در مطالعات قبلی اثبات شده است که بوتادین 3-1 باعث بروز سرفه، خس خس سینه، تنگی نفس، تحریک مجاری بینی، آسم و سرطان ریه می شود. اگرچه مطالعات متعددی در مورد اختلالات تنفسی در صنایع پتروشیمی ایران انجام شده است اما هیچ مطالعه ای در صنایع پتروشیمی دارای خطر بالای مواجهه با ترکیبات خطرناکی مانند بوتادین 3-1 صورت نگرفته است. با این حال، با توجه به پیامدهای منفی این ماده بر عملکرد تنفسی کارگران صنایع پتروشیمی، این مطالعه با هدف بررسی عملکرد ریوی و تنفسی در بین کارگران مشغول به کار در یکی از صنایع پتروشیمی ایران در مواجهه با بوتادین 3-1 انجام شد.

جدول زیر مشخصات دموگرافیک و مواجهه تنفسی شرکت کنندگان در مواجهه تنفسی با بوتادین 3-1 را نشان می دهد.

جدول 1:

باتوجه به این جدول، مشخص شد که بین مقادیر متغیرهای جمعیت شناختی در گروه های تست و کنترل، هیچ رابطه معناداری وجود ندارد. میانگین مواجهه شغلی با بوتادین 3-1 در طول شیفت کاری در گروه تست 811.36 ± 560.82 میلی گرم بر مترمکعب و در همه موارد کمتر از مقدار آستانه (محدودیت مواجهه شغلی) توصیه شده توسط ACGIH بود. علاوه براین، اثرات مواجهه شغلی با بوتادین 3-1 در سیستم تنفسی گروه کنترل قابل تشخیص نبود. در جدول زیر علائم تنفسی مزمن در بین شرکت کنندگان با/بدون مواجهه ارائه شده است.

جدول 2:

نتایج به دست آمده نشان داد کارگرانی که در معرض بوتادین 3-1 قرار داشته اند، در مقایسه با گروه کنترل، بیشتر به سرفه، خلط، خس خس سینه، تنگی نفس، درد قفسه سینه و تأثیر پذیری از هوای سرد مبتلا شده اند. همچنین مشخص شد که احتمال بروز سرفه (6.02)، سرفه مولد (9.41)، خلط (15.58)، خس خسی سینه (8.82)، درد قفسه سینه (6.74) و تنگی نفس (15.58) و دردهای قفسه سینه ناشی از سرماخوردگی (10.41) در کارگران با مواجهه تنفسی بیشتر از گروه کنترل بود و بین شیوع علائم تنفسی در هر دو گروه تست و کنترل، ارتباط قابل ملاحظه ای وجود داشت. در جدول زیر خلاصه ای از نتایج ارزیابی پارامترهای عملکرد ریوی ارائه شده است.

جدول 3:

آزمون های آماری به تفاوت چشمگیری بین مقادیر تست عملکرد ریوی پرسنا با/بدون مواجهه شغلی اشاره داشتند. همچنین مشخص شد که مقادیر پارامترهای عملکرد ریوی در افراد با مواجهۀ شغلی در پایان شیفت کاری (پس از شیفت) کمتر از شروع شیفت کاری (قبل از شیفت) است.

به طور کلی، نتایج حاصل از این مطالعه نشان داد که مواجهه شغلی با بوتادین می تواند منجر به بروز اختلالات تنفسی و عملکرد ریوی در بین کارگران شاغل در صنعت پتروشیمی شود. با این حال، راهکارهای کنترل مهندسی و مدیریتی مانند نصب سیستم های تهویه مناسب، کاهش ساعت کاری کارگران و تهیه تجهیزات حفاظت تنفسی فردی به منظور به حداقل رساندن اثرات مضر مواجهه با بوتادین 3-1 ضروری است.