لایکرا نوعی پلیمر کاربردی در صنعت پارچه سازی
لایکرا یک نام تجاری برای الاستن می باشد که در واقع نوعی ماده ترکیبی با قابلیت ارتجاعی بالاست. اگرچه این ماده اسامی متفاوتی دارد که از آن جمله می‌توان لایکرا، اسپاندکس و الاستن را نام برد ولی همه آنها با یکدیگر یکسان می باشند و در واقع این مواد می‌توانند در حدود ۵ تا ۸ برابر اندازه واقعی خود بزرگ شود. این پارچه ها اولین بار توسط کمپانی دوپونت در دهه پنجاه میلادی ساخته شدند ولی اگر پلی اورتان ها توسط کمپانی IG Farben در دهه سی در آلمان تولید نمی‌شدند امکان ساخت این دسته از پلیمرهای انعطاف پذیر نیز وجود داشت. امروز پلی اورتان به عنوان یکی از مواد اصلی در ساخت بسیاری از محصولات پلاستیکی شناخته میشود و در واقع روش های سنتز شیمیایی برای ساخت این دسته از پلیمرهای انعطاف پذیر به کار برده می شود که در راه ساخت سایر پلاستیک های مبتنی بر پلی اورتان نیز نقش دارد. لایکرا نیز همانند سایر مواد پلی اورتانی در دسته پلیمرها قرار میگیرد و این بدین معنی است که از زنجیره‌ی بلندی از مونومرها تشکیل شده است که توسط نوع ویژه از اسید ها به یکدیگر متصل شده اند و برعکس تعدادی از پارچه های ترکیبی این دسته از مواد مقاومت زیادی در برابر حرارت دارند و به همین دلیل به راحتی می توان آنها را به تعدادی از ترکیبات حساس در برابر گرما همانند پلی استر و نایلون اضافه کرده و در‌واقع مقاومت آنها را افزایش داد. همانطور که پیش از این نیز به عنوان شد، پلی اورتان اولین بار توسط کمپانی نام برده شده به عنوان جایگزینی برای لاستیک تازه تولید شده و زمانی که این ماده مورد توجه قرار گرفت، توانایی آن برای جذب حرارت و انرژی جنبشی هم شناخته شد. پس از آن نیز پلی اورتان خود به عنوان یکی از مواد عایق ساز شناخته می شود. تعداد زیادی از دانشمندان اصلی شرکت نام برده شده پس از جنگ جهانی دوم به ایالات متحده آمریکا فرستاده شدند و تعدادی از این دانشمندان فعالیت خود در کمپانی دوپونت را شروع کردند. در حقیقت این همکاری بین دانشمندان آلمانی و گروه صنعتی غولپیکر دوپویینت می تواند موجب شده باشد تا تعداد متمایزی از اختراعات فوق العاده به وجود بیاورند. البته لایکرانیز یکی از انواع نو آوری هایی است که تاثیر بسیار طولانی مدتی بر اقتصاد دنیا و زندگی مصرفی در در کشورهای توسعه یافته و در حال توسعه داشته است. لایکرا و سایر پارچه های موجود همچنان در تمام دنیا محبوبیت خود را حفظ می کنند و از طرف دیگر تاثیرات مخرب و منفی نیز بر زمین و محیط زیست خواهند داشت. اگرچه بهتر است به خاطر داشته باشید که این تاثیرات نمی توانند میزان محبوبیت لایکرا را در بین مردم در آینده کاهش دهد.
لایکرا چگونه تولید می شود؟
ماده نام برده شده در حقیقت به عنوان یکی از الیاف ترکیبی در نظر گرفته میشود و این بدین معنی است که تمامی ذرات تشکیل دهنده آن در حوزه آزمایشگاهی سنتز و تولید می‌شوند و این در حالی است که تعداد زیادی از این بخش ها به منظور ساخت مواد شیمیایی در پارچه های نامبرده شده به کار برده می شوند، ماهیت ارگانیک دارند و پس از آن نیز به الیاف لایکرا تبدیل شده و فرموله شده یا در مواردی فرمولاسیون آنها تغییر میکند و این مورد تا جایی ادامه پیدا میکند تا هیچ شباهتی به مواد اولیه نخواهند داشت. فرایند تولید پارچه های نام برده شده معمولاً با ماکرو گلیکول ها و مونومرهای دی ایزوسیانات آغاز میشود که با احتیاط ترکیب می‌شوند تا یک پیش پلیمر را تولید کنند و این ماده نیز به عنوان بخش پایه و اصلی لایکرا در نظر گرفته می شود. در مرحله بعدی محلول به دست آمده در برابر میزان سنجیده شده از حرارت و گرما قرار می گیرد و همین باعث می شود تا یک واکنش شیمیایی به وجود آید که پلیمر اولیه را می سازد. در صورتی که نسبت حجمی بین دو ماده نام برده شده از تعادل مناسبی برخوردار نباشد پیش پلیمر ساخته نخواهد شد و در واقع نسبت یک به دو مقداری است که در برای تولید اکثر محصولات به کار برده می شود. در مرحله بعد نیز پیش پلیمر در معرض دی آمینو اسید قرار میگیرد که یک واکنش شیمیایی دیگر با نام واکنش روزن رانی زنجیره ای را به وجود می‌آورد و ماده‌ای که از این واکنش به وجود خواهد آمد ماده‌ای غلیظ و بسیار چسبنده بوده و به همین دلیل از یک محلول استفاده می شود تا ماده اولیه کمی رقیق تر شود و سادگی بیشتری در کاربری داشته باشد. در مرحله بعد محلول رقیق شده در یک ماشین استوایی ریخته می شود که با نام سلول تولیدی الیاف شناخته میشود و این ماشین حاوی نوع ویژه‌ای از دستگاه‌های ریسندگی میباشد و به همین دلیل زمانی که محلول در آن ریخته میشود دستگاه شروع به چرخش میکند و باعث میشود تا محلول نام برده شده به سمت دستگاه ریسندگی حرکت کند. خروجی این دستگاه معمولاً به شکل الیاف و یا فیبر می باشد اما همچنان باید در معرض نیتروژن حرارت دیده و محلول گازی قرار بگیرند تا از حالت مایع به حالت جامد تبدیل شوند. زمانی که مواد نام برده شده حالت جامد پیدا می‌کنند امکان روز نرانی آنها از دستگاه‌های استوانه ای یاد شده وجود خواهد داشت و در نهایت به کمک دستگاه های فشرده هوا رشته‌هایی را به وجود خواهند آورد. قبل از آنکه رشته های لایکر ابتوانند کارخانه را ترک کنند و در واقع به پارچه تبدیل شوند همچنان باید در معرض عامل های فرآوری قرار بگیرند که از آن جمله می توان منیزیم استئارات یا پلیمرهای مشابه را نام برد. در مرحله آخر نیز این رشته ها با استفاده از قرقره های بزرگ دسته بندی می شوند و به یک کارخانه تولید پارچه برده می شود.
لایکرا چگونه مورد استفاده قرار میگیرد؟
لایکرا مصارف بسیار متنوع و گسترده ای در انواعی از پارچه های مصرفی دارد و در واقع از اولین روزهای تولید پارچه‌های لایکراانعطاف پذیری بسیار بالای آنها به عنوان یکی از بهترین ویژگی هایی در نظر گرفته شده است که برای بازار لباس های مصرفی اهمیت زیادی داشته است اما دسته ای از این پارچه ها با نام تجاری الاستن خیلی کمتر شناخته شده اند. همچنین پارچه‌های الاستن معمولاً به سایر انواع پارچه ها تبدیل می شوند تا میزان انعطاف پذیری کلی آنها افزایش پیدا کند و در صورتی که میزان بسیار کمی از اسپاندکس به یک پلی استر نخ و پشم تبدیل شود چنین موادی قابلیت ارتجاعی بیشتری خواهند داشت به منظور تعیین میزان انعطاف پذیری و قابلیت ارتجاعی افزایش یافته که در مواد وجود می‌آید تولیدکنندگان پارچه‌ها همیشه سعی می‌کنند تا موادی با قابلیت کشیدگی هشت برابر از اندازه اصلی خود را تولید نمایند. بنابراین در صورتی که فقط ۱۰ درصد از اسپاندکس در ریک پارچه سخت و قوی وجود داشته باشد می‌تواند باعث شود تا امکان کشیدگی این مواد تا دو برابر اندازه اصلی آنها نیز به وجود آید. لایکرا یک گزینه بسیار کاربردی برای تولید انواع لباس های زیر زنانه و مردانه و لباس های زیر پوش مانند می باشد که تماس مستقیم با پوست انسان دارند. از دیگر مصارف ماده نامبرده شده می‌توان به کمربند، شلوار های گشاد، ست های زنانه و تعداد زیادی از لباس های زیر و یا شلوار هایی اشاره کرد که حالت کشسان و ارتجاعی دارد. حتی این مواد نقش بسیار پررنگی در تولید تعداد زیادی از جوراب ها دارند و در صورتی که از این مواد استفاده نشود میزان کشش جوراب ها کاهش پیدا خواهد کرد و به همین دلیل مراحل پوشیدن و خارج کردن آنها از بدن با دشواری بسیار بیشتری صورت خواهد گرفت. از طرف دیگر بسیاری از لباس‌های ورزشی حاوی میزانی از این ماده می باشند و تمامی لباس های کاربردی در ورزش همانند دوچرخه سواری، کو‌هنوردی و شنا نیز معمولاً به بدن می چسبند. ماده نام برده شده به این دسته از لباس ها اجازه می دهد تا بدون ایجاد ناراحتی و یا حساسیت از بدن فرد حفاظت نماید. ماده نام برده شده از نایلون متفاوت می باشد زیرا به پلاستیکها تبدیل نخواهد شد اما به طور کلی حداقل از یک مصرف صنعتی برخوردار خواهد بود. بازیگران نیز در صنعت فیلم سازی گاهی اوقات از لباسهایی چسبنده ای استفاده می کند که تمامی بدن آنها را پوشش می‌دهند و زمانی که در برابر یک صفحه سبز قرار می گیرند چنین لباس هایی به تولید کنندگان فیلم اجازه می‌دهند تا شخصیت های سه بعدی را به وجود آورند که ظاهری کاملا واقعی دارند.
لایکرا در کدام کشور ها تولید می شود؟
لایکرا یکی از نامهای تجاری شرکت دوپونت می باشد و فقط توسط این شرکت بین المللی تولید میشود. در واقع شرکت نام برده شده کارخانه های تولیدی در بیش از ۹۰ کشور دنیا دارد و این بدین معنی است که این پارچه می‌تواند در نقاط بسیار متفاوتی از جهان تولید شود. صنعت بین المللی اسپاندکس در دهه اخیر بیشتر به سمت شرق رشد داشته است و این از آنجایی ناشی میشود که چین به عنوان یکی از قدرت های تولیدی بسیار غالب در جهان شناخته شده است. از طرف دیگر دو پونت کارخانه های متعددی در چین دارد و تعدادی از کارخانه‌ها و شرکت‌های دیگر نیز به تولید اسپاندکس در این کشور می پردازند. به طور کلی آینده تولید پارچه‌های نام برده شده در جهان بسیار درخشان میباشد و گزارشی از سال ۲۰۱۸ نشان می‌دهد که این پارچه همچنان با مقادیر بیشتری تولید خواهد شد و این افزایش تولید تا سال ۲۰۲۳ نیز ادامه خواهد داشت و تمامی موارد نشان می‌دهند که تولید نامبرده شده پس از سال ۲۰۲۳ ممکن است جهشی بسیار ویژه داشته باشد.
مترجم: ف. ال احمد
