سمی ترین و خطرناک ترین پلاستیک های موجود کدامند؟
احتمالاً شما تا به کنون در خصوص بیسفنول آ و اثرات سمی آن و علاوه بر آن وجود این دسته از مواد در کد ۷ پلاستیک ها شنیده اید. این بدین معنی است که در واقع بیسفنول آ به عنوان یکی از مواد شیمیایی سمی در دوران اخیر به شمار می‌آید که در مواد پلاستیکی یافت شده و البته مواد سمی دیگر نیز وجود دارد که هنوز به آنها پرداخته نشده است. کد ۷ مواد پلاستیکی در حقیقت تمامی موادی را شامل می‌شوند که برای تولید بطری شیر کودکان و پستانک به کار برده می‌شوند و در واقع بیسفنول آ نیز یکی از مواد شیمیایی سمی باشد که در تولید پلاستیک ها نقش پر رنگی دارد و می تواند بسیار خطرناک باشد به همین دلیل تعداد زیادی از خانواده ها تصمیم گرفتند تا به طور کلی از مصرف مواد پلاستیکی پرهیز کنند که متاسفانه در دنیا و جامعه امروز تقریباً غیر ممکن است. در این مقاله به اطلاعاتی در خصوص انواع مواد شیمیایی سمی می پردازیم که در محصولات پلاستیکی یافت شده است و علاوه بر آن این دسته از مواد پلاستیکی را عنوان کرده و اثرات طولانی مدت آنها بر محیط زیست را شرح خواهیم داد. همچنین با مطالعه این مقاله شما متوجه خواهید شد که چرا باید در طی بارداری و یا دوران کودکی از این دسته از پلاستیکها دوری جست و ایده‌های کاربردی نیز برای عدم استفاده و دوری از پلاستیک های خطرناک و آسیب زا خواهد یافت. در نهایت تعدادی از جایگزین‌های ایمن برای آنها را بهتر خواهید شناخت.
دلایل بسیار متعددی وجود دارد که بر مبنای آن ها شما باید از مواد سمی و شیمیایی موجود در پلاستیکها در طی دوران بارداری و برای کودکان خود اجتناب کنید. به طور کلی در طی بارداری بسیاری از مواد شیمیایی و سمومی که مادر در برابر آنها قرار می گیرد به کودک نیز منتقل خواهند شد. از دوران جنینی تا اوایل کودکی بدن و مغز کودکان با سرعت زیادی در حال توسعه می باشد و پایه اصلی برای زندگی آینده را خواهد ساخت و در حقیقت این رشد و توسعه سریع همان موردی است که باعث می‌شود تا کودکان به میزان زیادی در معرض خطر قرار داشته باشند و در واقع هر گونه مداخله سمی و قرارگیری در معرض این مواد در طی دوران توسعه می تواند الگوهای رشد نرمال آنها را دچار بی نظمی نماید. در حقیقت بدن کودکان نمی‌تواند مواد شیمیایی و سموم را همانند بزرگسالان فرآوری نماید و از آنجایی که بدن آنها اندازه کوچکتری نیز دارد بنابراین دوز کمی از مواد سمی که ممکن است برای یک بزرگسال ایمن به شمار بیاید، برای کودکان خطرناک باشد. از طرف دیگر کودکان در مقایسه با بزرگسالان مواد غذایی بیشتری مصرف می‌کنند و آب بیشتری می نوشند و هوای بیشتری را نیز تنفس می‌کنند و این موضوع نیز ناشی از رشد سریع و نرخ بالاتر سوخت و ساز در آنها می باشد و به همین دلیل امکان جذب مواد سمی محیطی نیز توسط کودکان بالاتر خواهد رفت. زمانی که به مواد سمی پلاستیکی اشاره می کنیم اولین گزینه ای که به ذهن همگان می رسد بیسفنول آ می باشد که با نام اختصاری BPA نیز نشان داده می‌شود. این سم در اصل نوعی ماده شیمیایی بوده که در پلاستیکهای با کد ۷ دیده می شود و در اغلب موارد نیز چنین پلاستیک هایی پلی کربنات ها نام دارند و در پوشش های غذایی هم دیده می‌شود. از طرف دیگر ماده شیمیایی نام برده شده یکی از اخلالگران های هورمونی شناخته شده است که در صورت قرارگیری در معرض حرارت به میزان پنجاه و پنج برابر بیشتر می‌تواند نفوذ پذیری داشته باشد. حتی اگر این دسته از مواد شیمیایی در معرض حرارت نیز قرار بگیرند به راحتی وارد غذا و نوشیدنی هایی خواهند شد که ما در زندگی روزمره از آنها استفاده می‌کنیم. مواد پلاستیکی قدیمی و یا آسیب دیده به عنوان اصلی ترین عامل نفوذ دسته از مواد شیمیایی همانند بیسفنول آ در غذاهای مصرفی ما می باشد. مطالعات انجام شده نشان می دهند که دوز بسیار پایینی از این ماده شیمیایی و قرارگیری در معرض آن می‌تواند تغییرات دائمی را برای مجرای ادراری به وجود بیاورد و علاوه بر آن عوارضی همانند افزایش وزن پروستات، کاهش ترشح تستوسترون، افزایش خطر ابتلا به سرطان سینه، افزایش ابتلا به حساسیت هورمونی و یا سرطان در سلول های پروستات، نقص توجه و اختلال بیش فعالی و بروز زودرس قاعدگی در دختران و چاقی را ایجاد خواهد کرد. یکی دیگر از گروه های مواد شیمیایی سمی که در پلاستیک ها مورد استفاده قرار می‌گیرند با نام فتالات ها شناخته می‌شوند که در واقع نوعی مواد نرم کننده بوده و در محصولات پلاستیکی به کار برده می شود و انعطاف پذیری آنها را افزایش میدهد. این دسته از مواد شیمیایی ترکیبی بوده و در اغلب موارد نیز در پلاستیکهای با کد ۳ یعنی پلی وینیل کلراید دیده می شوند همانند پوشش های مواد غذایی. بنابر سموم موجود در این دسته از نرم کننده ها که در پوششهای پلاستیکی مواد غذایی وجود دارند از طریق غذاهای چرب مانند گوشت و یا پنیر جذب می شوند و علاوه بر آن تحقیقات نشان می دهند که ارتباطی بین فتالات ها و آسیب های کبدی و یا اختلالات در باروری وجود دارد. از طرف دیگر ارتباط بسیار قوی بین سقط جنین و قرارگیری در معرض این سموم وجود دارد. تعدادی از وسایل بازی ویژه کودکان زیر سه سال که معمولاً در دهان آنها قرار می گیرند حاوی مقدار ویژه‌ای از فتالات ها هستند و به طور کلی تولید آنها در اتحادیه اروپا منع شده است اما همچنان مواد شیمیایی نام برده شده در اسباب بازی های پلاستیکی نرم همانند وسایل بازی داخل حمام برای کودکان تولید شده و مورد استفاده قرار می گیرند. از طرف دیگر پلی وینیل کلراید که با نام وینیل هم شناخته می‌شود، به عنوان نوعی پوشش تمیز بر روی بسیاری از پیشبند های ضد آب کودکان قرار داده می‌شود و از آنجایی که تعداد زیادی از کودکان این پیشبند ها و یا وسایل بازی را در دهان خود قرار می دهند ممکن است خطراتی را برای کودکان به وجود آورد. در چنین مواردی میزان جذب فتالات ها از دوز بیشینه روزانه بیشتر خواهد شد و تاثیرات بلند مدت منفی بر سلامتی آنها خواهد داشت. پلی وینیل کلراید ها از سایر گروه های سمی همانند ترکیبات اوریگانوتی نیز برخوردارند که در واقع این دسته از مواد شیمیایی به عنوان پایدارساز ها در پلی وینیل کلراید به کار برده می شوند. شما می توانید چنین مواد شیمیایی را در سطوح وینیلی کف زمین و وسایل بازی محکم تر ساخته شده از پلی وینیل کلراید پیدا کنید. مواد شیمیایی و سمی نامبرده شده می تواند تغییرات هورمونی را ایجاد کرده و تاثیرات بلندمدتی بر سیستم ایمنی حیوانات داشته باشد. در لیست مواد سمی موجود پلی استایرن به عنوان شماره ۳ قرار می گیرد که در واقع دارای کد شش در میان مواد پلاستیکی است و به دو صورت یعنی پلی استایرن های روزن رانی شده و یا استریو فوم، پلی استایرن های روزنرانی نشده وجود دارد که در واقع نوعی ماده پلاستیکی شفاف و یکبار مصرف می باشد. هر دو مورد نامبرده شده از پلاستیک های پلی استایرن برای تولید بسته بندی ها برای غذاهای بیرون بر دیده می شوند و این احتمال وجود دارد که استایرن در داخل مواد غذایی ریخته شود. بنابر آژانس بین المللی تحقیقات سرطان استایرن نوعی ماده سرطان زا شناخته شده است و علاوه بر آن می تواند اختلالاتی در هورمونها و یا تولید مثل بوحود اورد. بنابراین تا به اینجای مقاله به این نتیجه رسیدیم که پلاستیک هایی با کد ۳ و ۶ و ۷ همگی دارای مواد سمی بوده و بهتر است از آنها دوری جویید. آیا پلاستیک هایی که دارای کد ۱,۲,۴ و یا ۵ می باشند هم در دسته مواد خطرناک قرار می‌گیرند؟ پلی اتیلن ترفتالات ها دارای کد ۱ و پلی اتیلن ها دارای کد ۲ بوده و به طور کلی مواد خطرناکی برای محیط زیست به شمار می آیند اما ممکن است کمی در انسان ها خطرناک باشند و در بیشتر موارد نیز در محصولات یکبار مصرف به کار برده می شوند و اگر در معرض اشعه فرابنفش و حرارت قرار بگیرند، ممکن است وارد مواد غذایی شود. هیچ وقت این دسته از پلاستیک ها را در معرض نور خورشید قرار ندهید و همچنین از قرار گیری مواد بسیار گرم در آنها پرهیز نمایید. پلاستیک بعدی یعنی پلی اتیلن های کم چگالی به‌عنوان کد ۴ در نظر گرفته شده و در واقع موادی خطرناک نیستند اما تعدادی از مواد شیمیایی سمی و صنعتی در تولید آنها وجود دارد همانند بوتان، بنزین و وینیل استات. در حقیقت پلی اتیلن های سبک وزن مواد ایمنی در نظر گرفته می شوند ولی از خاصیت سازگاری کامل با محیط زیست برخوردار نیستند. کد ۵ مواد پلاستیکی را نیز پلی پروپیلن ها به خود اختصاص می دهند که در واقع ایمن ترین در میان تمام مواد پلاستیکی هستند و موادی قوی و مقاوم در برابر حرارت هستند. از آنجایی که این مواد به خوبی می‌توانند حرارت را تحمل کنند بنابراین احتمال ورود آنها به مواد غذایی به دلیل افزایش دما وجود نخواهد داشت. استفاده از پلی پروپیلن ها به منظور قرارگیری در معرض مواد غذایی و نوشیدنی ها و یا استفاده از آنها در بسته بندی های موجود کاملا تایید شده است و می توان آنها را با نوشیدنی های بسیار گرم حمل نموده و یا چندین بار مورد استفاده قرار داد.
اگرچه نمی توان تمامی مواد پلاستیکی را به طور کل کنار گذاشت اما گزینه های ایمن تری نیز وجود دارند همانند شیشه، فولادهای ضد زنگ، کاغذ بامبو، سرامیک و سایر موارد.
مترجم: ف. ال احمد
