تکیه بر کربن و پلاستیک در اقتصاد چرخشی

تکیه بر کربن و پلاستیک در اقتصاد چرخشی باهدف دستیابی به آینده‌ای پایدار

تولید و مصرف خطی پلاستیک امروزه ناپایدار است؛ به طوری که موجب انباشت مقادیر زیادی زباله غیرضروری، سوء مدیریت پسماند، آلودگی، انتشار دی اکسیدکربن و گازهای گلخانه‌ای، تضعیف اهداف جهانی آب و هوایی و توسعه پایدار می‌شود. این چشم انداز یک دیدگاه یکپارچه تکنولوژیکی، اقتصادی و حقوقی باهدف چگونگی ارائه یک اقتصاد چرخشی برپایه کربن و پلاستیک ارائه می دهد که انتشار کربن و دی اکسیدکربن را به حداقل می‌رساند. مسیرهای مختلفی ازجمله  بازیافت مکانیکی، شیمیایی و بیولوژیکی گردش مجدد کربن (دی اکسید) در ضایعات پلاستیکی و مواد اولیه را افزایش می دهند و همچنین مواردی که شامل استفاده از زیست توده و دی اکسید کربن هستند. در اینجا چهار روش شرح داده شده است که تنها یکی از آنها باهدف مدیریت گازهای گلخانه‌ای و در راستای اهداف جهانی آب و هوا کاربرد دارد. چنین تغییر چشمگیری مستلزم کاهش 50 درصدی تقاضای پلاستیک در آینده، حذف کامل پلاستیک های فسیلی، نرخ 95 درصدی بازیافت پلاستیک های قابل بازیافت و استفاده از انرژی های تجدیدپذیر است. دستیابی به این هدف دشوار است. بنابراین ما در این مطالعه یک نقشه راه ارائه می دهیم که به طور کلی این موضوع را مشخص کرده و از مداخلات اقتصادی و قانونی حمایت می کند. ارزیابی طول عمر و قابلیت بازیابی محصولات پلاستیکی، همراه با ملاحظات کافی و طراحی هوشمند، می تواند طرحی اصولی به منظور ساخت، استفاده و دفع پلاستیک در آینده فراهم کند.

پلاستیک مواد فوق العاده مفیدی در زندگی ما است. پلاستیک نقش کلیدی در اقتصاد جهانی در زمینه های مهمی مانند تولید مواد غذایی، بسته بندی، حمل و نقل، عایق بندی، پوشاک، مراقبت های بهداشتی و پزشکی ایفا می کند. از زمان کشف آنها که بیش از یک قرن است، تولید سالانه آنها در سال 2019 بیش از 460 مگاتن بوده است. باتوجه به هزینه کم، وزن سبک، پایداری، طول عمر و عملکرد اقتصادی بالا در بخش های مختلف، مصرف پلاستیک به شدت افزایش یافته است. با این حال، آلودگی پلاستیکی به همین نسبت فراگیر است و انتظار می‌رود که آلودگی آن همراه با پیامدهای جدی برای محیط زیست و سلامت انسان تشدید شود. علاوه براین، گازهای گلخانه‌ای (GHG) و به ویژه دی اکسیدکربن (CO²)، انتشار گازهای ناشی از تولید پلاستیک، استفاده و پایان عمر (EoL) محصولات همچنان موانع اساسی برای حفظ گرمایش جهانی کمتر از 1.5 درجه سانتیگراد به شمار می روند. به طور کلی، اخیرا آگاهی از این چالش‌ها افزایش یافته و زمینه را برای تحقیقات جدید درمورد بررسی مشکلات و ارائه راهکارها فراهم می کند. مجموعه روبه رشدی از ادبیات دانشگاهی نیز در این راستا ظهور کرده که بینش‌های مهمی از مسائل اقتصاد کنونی ازجمله چرخه انتشار کربن-عمر پلاستیک، وابستگی به منابع فسیلی، تکنیک های بازیافت و زیرساخت ناکافی، پیامدهای صادرات ضایعات پلاستیکی و سوء مدیریت، آلودگی اکوسیستم و خطرات سلامتی ارائه می دهند. در شکل زیر چرخه انتشار کربن-عمر پلاستیک نشان داده شده است.

شکل 1:

اگرچه این مطالعات اغلب شامل استراتژی‌های کاهش مصرف پلاستیک هستند، اما اقتصاد پلاستیک پایدار در آینده نیازمند یک رویکرد چندرشته ای، چشم انداز جامع از چرخه حیات و همچنین چشم انداز اقتصادی و قانونی از آنچه باعث تحریک (یا مانع) تغییر می شود است. در نوامبر 2020، چندین عضو سازمان تجارت جهانی (WTO) باهدف بررسی نقش تجارت در کاهش آلودگی پلاستیک و دستیابی به اقتصاد چرخشی پلاستیک در سطح جهان و پایدار زیست محیطی اقتصاد پلاستیکی گفتگوی غیررسمی داشتند. علاوه براین، با دنبال کردن قطعنامه‌ای که به اتفاق آرا در پنجمین اجلاس مجمع محیط زیست سازمان ملل (UNEA) در ماه می 2022 به تصویب رسید، کشورها شروع به مذاکره برای یک معاهده بین المللی الزام آور قانونی درمورد آلودگی پلاستیک کردند که تکمیل مذاکرات تا پایان سال 2024 به طول انجامید. این معاهده شامل مقرراتی برای ارتقا تولید پایدار و مصرف پلاستیک ازطریق طراحی محصول و مدیریت ضایعات سازگار با محیط زیست است. درصورت موفقیت، معاهده جدید اطمینان حقوقی رویکردهای کلیدی پایداری و انسجام بیشتر با حقوق بین المللی را تضمین می کند که درحال حاضر جنبه‌های چرخه حیات پلاستیک (مواد شیمیایی، ضایعات، آلودگی وغیره) را به صورت مجزا بررسی می کند. باتوجه به این گفتگوهای بین المللی مستمر، هدف از این دیدگاه ارائه چشم اندازی برای اقتصاد چرخشی متکی بر کربن و پلاستیک در آینده است. دستیابی به این سیستم تنها در صورتی امکان پذیر است که اهداف چهارگانه سیستم با محوریت کاهش مصرف، جذب انرژی های تجدیدپذیر، افزایش بازیافت و کاهش بارهای وارده بر محیط زیست باهم مرتبط باشند. تا سال 2050، تعیین مداخلات کلیدی برای دستیابی به این چهار هدف ضروری است؛ نوعی تغییر سیستم که برای موفقیت باید بر "طراحی هوشمند" متمرکز شود.

بازتجسم اقتصاد چرخشی پلاستیک

اقتصاد چرخشی همچنان خطی پیش می‌رود. در سال 2019، تنها 9 درصد از ضایعات پلاستیک جهان بازیافت مکانیکی شده و به محصولات جدید تبدیل شدند؛ به این معنا که بیشتر ضایعات (حدود 320 مگاتن) در زمین دفن شده، سوزانده و یا به اکوسیستم های آبی وارد شدند. تخمین زده می شود که حجم پلاستیک انباشته شده در سراسر جهان از دهه 1950 (مقدار تولید شده منهای سوزانده شده) تاکنون به 8.2 گیگاتن رسیده باشد که از این مقدار تنها 2.2 گیگاتن درحال استفاده و 6.0 گیگاتن ضایعات هستند. توده کربن به دام افتاده در این ضایعات پلاستیکی تقریبا دو برابر مقدار کل ذخیره شده در زیست توده انسان و حیوان روی زمین است. علاوه براین، مصرف پلاستیک در تغییرات آب و هوایی نقش دارد؛ انتشار گازهای گلخانه ای توسط انسان ازطریق چرخه حیات پلاستیک ازجمله استخراج مواد پتروشیمی، تولید پلیمرهای بکر و افزودنی ها، ساخت محصولات و EoL محصولات که در سال 2015 حدود 1.8 گیگاتن بود. هم افزایش حجم زباله و هم انتشار گازهای گلخانه ای نشان دهنده عملکرد ناکافی اقتصاد خطی پلاستیک فعلی (استخراج-ساخت-استفاده-پسماند) در پاسخگویی به تقاضاهای روبه رشد جمعیت جهان و افزایش استانداردهای زندگی در اقتصادهای درحال ظهور است. به عنوان مثال، میزان ضایعات پلاستیکی تولید شده تا سال 2060 تقریبا سه برابر می شود و اگر کنترل نشود، بیش از 50 درصد از آن غیرقابل کنترل بوده و به اقیانوس ها ختم خواهد شد. علاوه براین، پیش بینی می شود انتشار گازهای گلخانه ای مرتبط با چرخه حیات پلاستیک نیز تا سال 2050 با ادامه مصرف انژی های فسیلی به 6.5 گیگاتن (15-10 درصد از کل کربن جهانی در سال 2050) برسد.

جمع بندی پایانی

تغییر به سمت اقتصاد چرخشی متکی بر پلاستیک و کربن و همچنین چگونگی دستیابی به این هدف، نیازمند همکاری جهانی، سرمایه گذاری اجتماعی و ظرفیت سازی فنی است. این امر همچنین مستلزم مداخلات فنی، قانونی و اقتصادی برای اجرای منسجم اقدامات اقتصادی در بازارها و صنایع مختلف است. اگرچه تکیه اقتصاد چرخشی بر پلاستیک در صنایع شیمیایی بسیار مهم است، با تغییر ساختار سیستم انرژی جهانی که درحال حاضر بایستی به 98 درصد از افزایش تقاضای جهانی انرژی با استفاده از انرژی های تجدیدپذیر تا سال 2025 دست یابد، مشخص می شود. این امر یک چالش اساسی است اما ما معتقدیم که بازمهندسی اقتصاد پلاستیکی قابل دستیابی است.