چرا پلاستیک ها مواد مضری به شمار می آیند؟
همه ما به خوبی می‌دانیم که پلاستیک چیست اما آیا واقعاً تمامی اطلاعات لازم در خصوص پلاستیک‌ها را می‌دانیم. متاسفانه حقیقت این است که ما از بسیاری از موارد آگاه نیستیم و این در حالی است که هر روزه در محیط اطراف خود با پلاستیک ها روبرو می شویم. هنوز هم بسیاری از ما نمی دانیم که پلاستیک به چه موادی گفته می شود و چه تاثیری بر زندگی انسانی و حتی سلامت محیط زیست خواهد داشت.
فرآیند تولید مواد پلاستیک چگونه است؟
- برگرفته از نفت و گاز های طبیعی: پلاستیک از مواد مختلف همانند گازهای طبیعی، نفت و زغال سنگ گرفته میشود و از المان‌هایی همانند کربن، هیدروژن، اکسیژن، نیتروژن، گوگرد و کلرین ساخته شده است و در آن تعدادی از مواد افزودنی نیز دیده میشود که در اغلب موارد آنها در دسته مواد شیمیایی سمی مانند جیوه، بنزین و یا حتی سرب قرار می گیرند. موارد نام برده شده در اغلب موارد در آزمایشگاه سنتز می شوند ولی به منظور دستیابی به المان‌های ارگانیک و اصلی ما باید آنها را از زمین استخراج کنیم که خود در حقیقت عمل خطرناکی است. قبل از استخراج ما باید گاز و نفت را در سطوح زیر زمین پیدا کنیم که در اغلب موارد این کار به تجهیزات ویژه نیاز دارد مانند انفجار لرزه‌ای. در این روش صدا های بسیار بلندی در کف اقیانوس فرستاده میشود تا به صداهای انعکاسی ناشی از آنها گوش داده شود و در نهایت امکان وجود نفت و گاز تشخیص داده خواهد شد. از آنجایی که تعداد زیادی از حیوانات دریایی با استفاده از ارتباطات صوتی با یکدیگر در تماس هستند بنابراین چنین انفجاری می تواند برای زندگی دریایی بسیار خطرناک باشد. پس از انجام این آزمایش فرآیند استخراج نفت آغاز میشود که در آن ناحیه یک حفره در داخل خاک به وجود آمده و با استفاده از آب و تعدادی از مواد شیمیایی خطرناک استخراج گازهای طبیعی و نفت از لایه های بسیار عمیق سنگ ها صورت خواهد گرفت. این فرایند می تواند نتایج بسیار وخیمی را به وجود بیاورد همانند آلودگی آب و خاک و یا حتی آسیب به بدن انسان و کارکرد آن. از طرف دیگر این امکان وجود دارد که نفت از سوراخهای حفاری شده خارج شده و اکوسیستم اطراف را با آلوده سازی آب و خاک کاملاً از بین ببرد که در هر صورت حیات وحش را از بین برده و برای انسانها نیز خطرناک خواهد بود. یکی از بزرگ‌ترین فجایعی که در این خصوص صورت گرفته بود به سال ۲۰۱۰ و خلیج مکزیک بازمی‌گردد که نتایج بسیار وحشتناکی را برای اکوسیستم اطراف به وجود آورد. البته ممکن است نشت نفت به محیط اطراف و اثرات آن کمتر نیز باشند.
- حمل و نقل: پس از آنکه نفت استخراج شود خطوط لوله، قطار، کامیون و سایر روشهای حمل و نقل مورد نیاز هستند تا بتوان نفت را به سایر اماکن جابجا کرده و به همین دلیل اگر تصادفی برای این خودروها به وجود بیاید و یا خطوط لوله نشتی داشته باشند، این امکان وجود دارد که زمین آلوده شود و علاوه بر آن احتمال انتشار میزان زیادی از گاز کربن دی اکسید هم وجود خواهد داشت. چنین اتفاقات غیرقابل پیش‌بینی همانند نشت نفت و یا آلودگی‌های محیطی و علاوه بر آن انتشار کربن دی اکسید در تمامی فرایند حمل و نقل مواد دیده می شوند و از مرحله ی استخراج نفت تا تصفیه آن و حتی تا تجهیزات تولید مواد پلاستیکی و پس از تولید آنها و حرکت به سمت فروشگاه ها مشاهده خواهد شد. در مرحله نهایی نیز پلاستیک های ساخته شده از نفت و گاز های طبیعی در فروشگاه ها به فروش می رسند.
- کارخانه ها و تولید: نفت پیش از آنکه بتواند به انواعی از مواد پلاستیکی تبدیل شود که شما از آنها استفاده می کنید باید ذخیره شود، تصفیه شود، به عمده‌فروشان فروخته شود و در نهایت به یک محصول کاربردی تبدیل شود و تمامی این فرایندها به انرژی بسیار زیادی دارد و می‌تواند باعث انتشار گازهای گلخانه‌ای زیادی در جو هوا شود.
پلاستیک چه تاثیراتی بر سلامتی انسان دارند؟
اگرچه پلاستیک در تولید اکثر وسایل موجود در محیط زندگی ما به کار برده می شوند اما قوانین بسیار کمی در خصوص صنعت مواد پلاستیکی وجود دارد و تا به حال مطالعات بلند مدت بسیار کمی به وجود آمده اند که بتوانند سلامتی و ایمنی این دسته از مواد را تحلیل نمایند. پلاستیک ها میتوانند مشکل بزرگی برای سلامتی انسان در طی مدت طولانی باشد. بیشتر مواد پلاستیکی حاوی انواع مواد شیمیایی هم می باشند و هر کدام از مواد شیمیایی در نهایت این توانایی را دارند که به روش خود بر سلامتی ما تاثیر بگذارند. مطالعات جدید، قوانین و تحقیقاتی در خصوص مواد پلاستیکی تدوین شده است ولی همچنان تعداد زیادی از محصولاتی که در این دسته قرار می گیرند شامل گروهی از سموم خطرناک هستند. در این قسمت به چند نمونه از سموم معمول پلاستیک ها اشاره می کنیم و نحوه اثرگذاری آنها بر سلامتی انسان را نیز شرح خواهیم داد:
- پلی وینیل کلراید: پلی وینیل کلراید که با نام اختصاری PVC نیز نشان داده میشود در انواع غذاها و محصولات روزمره ما وجود دارد همانند بسته بندی‌های مواد غذایی، پوششهای پلاستیکی، بطری های آرایشی، کاشی های زمین، پستانک ها، پرده حمام، شلنگ باغچه و سایر موارد. مرکز اکولوژی و تعدادی از مطالعات متفاوت دریافته اند که پلی وینیل کلراید می تواند چنین تاثیراتی بر سلامتی انسان داشته باشد: سرطان، نقص های مادرزادی، تغییرات ژنتیکی مزمن، بیماری های پوستی، ناشنوایی، نابینایی، سوهاضمه، زخم و اختلال در عملکرد کبد. تمامی موارد نام برده شده باعث می شوند تا این ماده برای مادران باردار بسیار خطرناک باشد و البته کودکان کم سن و یا افرادی با اختلال در نقص ایمنی هم در همین دسته قرار می‌گیرند.
- فتالات ها: فتالات ها به عنوان یکی از معروف ترین سموم شناخته می‌شوند و میتوانند اختلالاتی در سیستم غدد درون ریز به وجود آورده و سایر بیماری‌ها همانند آسم، اختلال در رشد جنین و اختلال در بارداری هم به همگی به دلیل قرارگیری در معرض فتالات ها می توانند ایجاد شود. اما این تنها روشی نیست که فتالات ها می توانند به ما آسیب برسانند زیرا زمانی که پلاستیک های حاوی فتالات ها سوزانده شده و به خاکستر تبدیل می شوند، همانند حوزه پزشکی دی اکسین ها و جیوه در هوا منتشر می‌شوند و همین مواد در بروز سرطان، نقص‌های مادرزادی، کاهش توانایی باروری و در نهایت تضعیف سیستم ایمنی انسان موثر است. این مواد در پارچه های وینیلی، رنگ، جوهر رنگ، کف کفش، بسته بندی مواد غذایی ، پوشش های غذایی، کیسه‌های خون، لوله‌های پزشکی، دستکش های جراحی، وسایل آزمایشگاهی، لوله های تنفسی و پوششهای وینیلی زمین وجود دارند. در واقع فتالات ها به عنوان یکی از موارد بسیار سمی و خطرناک شناخته می شوند زیرا آنها از نظر شیمیایی به سایر مولکول‌های موجود در پلاستیک ها متصل می شوند و همین باعث میشود تا آنها با سادگی بیشتری جذب پوست یا هوا شوند. بوی نامطلوب انتشار یافته از مواد پلاستیکی در اغلب موارد ناشی از تبخیر فتالات ها می باشد بنابراین بهتر است که آنها را به بینی خود نزدیک نکنید.
- پلی کربنات و پلی اتیلن: بطری‌های آب تنها یک زباله نیستند بلکه حاوی مواد سمی و خطرناک همانند پلی کربنات و پلی اتیلن هستند که میتوانند باعث بروز سرطان، نقص سیستم ایمنی، چاقی، دیابت، یائسگی زودرس و بیش فعالی در انسان شوند. بطری های آب و نوشابه حاوی نوعی ماده سرطان زای دیگر هم بوده که پلی اتیلن نام دارد و در الیاف موکتها های پلاستیکی، وسایل آشپزخانه و آدامس ها نیز یافت می شود. بهتر است بدانید که پلی اتیلن ها به عنوان یکی از محبوب ترین پلاستیک ها در دنیا شناخته می شوند و تقریباً حدود ۳۴ درصد از کل بازار پلاستیک را به خود اختصاص می‌دهند. اگرچه پلی‌اتیلن ها حاوی بیسفنول آ نمی باشند اما زمانی که در معرض حرارت همانند حرارت خورشید قرار بگیرند میتوانند نوعی متالوسن سمی را در مواد غذایی و نوشیدنی های شما انتشار دهند.
- پلی استایرن: پلی استایرن در حقیقت نوعی استریو فوم است و در بسته بندی لبنیات و گوشت، بسته بندی های مواد غذایی، فوم، بسته بندی بادام زمینی، محل قرارگیری سی دی، عایق ها، دستگاه های شناور و فنجان های نوشیدنی یکبار مصرف به کار برده میشود. آنها در بروز حساسیت های چشمی، بینی، گلو و یا حتی بیهوشی و سرگیجه هم موثرند. یکی از گزینه‌های ترسناک تر در خصوص این ماده شیمیایی در این مورد خلاصه میشود که این ماده به راحتی توسط غذاها جذب شده و زمانی که مصرف میشود در چربی های بدن ذخیره می شود. بر اساس مطالعات انجام شده افرادی که در محیط کاری خود در معرض میزان زیادی از پلی استایرن قرار دارند به احتمال بسیار زیادی به سرطان سیستم ایمنی و سرطان خون مبتلا خواهند شد. زمانی که پلاستیک های نام برده شده در محل های دفن زباله قرار می گیرند و یا به عنوان آلودگی توزیع می‌شوند تمامی سموم موجود در آنها میتوانند وارد خاک شده و به آب های زیرزمینی وارد شوند و در نهایت بر اکوسیستم و موجودات زنده نیز اثر خواهند گذاشت بازیافت می تواند امکان نشت مواد پلاستیکی را کاهش دهد اما فرایند بازیافت هم از چالش‌های مرتبط با خود برخوردار است همانند انتشار گاز دی اکسید کربن.
مترجم: ف. آل احمد
